ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ*
Η ανάπτυξη εξειδικευμένου περιοδικού τύπου από τις επιστημονικές και συνδικαλιστικές ενώσεις της Β/θμιας Εκπαίδευσης αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των εξελίξεων στα εκπαιδευτικά δρώμενα της χώρας μας, μετά την πτώση της δικτατορίας, και παρουσιάζει, διαχρονικά, μια αξιόλογη θεματική ποικιλία (Λόγος και Πράξη, Νεοελληνική Παιδεία, Γλώσσα, Νέα Παιδεία, Φιλόλογος κ.ά.).
Στο πλαίσιο αυτό και για την εκπλήρωση των σκοπών της Π.Ε.Φ., βάσει του ιδρυτικού της καταστατικού, εντάσσεται και η έκδοση από την Ένωσή μας εντύπων και περιοδικών, που στοχεύουν στην προαγωγή και ανάπτυξη των φιλολογικών επιστημών καθώς και στην επιστημονική και εκπαιδευτική έρευνα.
Α. Η Φιλολογική, τρίμηνη περιοδική έκδοση ενημέρωσης και προβληματισμού, αποτελεί το κύριο όργανο της Π.Ε.Φ. και βασικό μέσο έκφρασης σε θέματα επιστημονικά, φιλολογικά αλλά και εκπαιδευτικά των μελών, ατομικά, αλλά και των Τοπικών Συνδέσμων Φιλολόγων, συλλογικά.
Το πρώτο έντυπο της Φιλολογικής – με υπεύθυνο έκδοσης τον Γιώργο Μαστορίδη – κυκλοφόρησε την 1η Μαΐου 19823, με την μορφή τετρασέλιδης ενημερωτικής εφημερίδας, για τη γνωστοποίηση και διάδοση των σκοπών της νεοϊδρυθείσας Ένωσης και τη λειτουργία της, ταυτόχρονα, ως οργάνου επικοινωνίας με τους φιλολόγους όλης της χώρας. Με τη μορφή αυτή και με ποικίλη θεματική εκδόθηκαν, από το νεοεκλεγέν πρώτο Προεδρείο της Π.Ε.Φ. (Πρόεδρος: Κώστας Μπαλάσκας, Γενικός Γραμματέας: Γιώργος Παγανός), οκτώ τεύχη. Από το ένατο τεύχος, λόγοι τεχνικοί επιβάλλουν την αλλαγή της μορφής της Φιλολογικής, της οποίας το περιεχόμενο κατανέμεται σε δύο φύλλα, με αντίστοιχους κύκλους θεμάτων: α. επιστήμη και παιδεία β. ειδησεογραφία και οργανωτικά. Από το τεύχος 19 (1987), με το νέο προεδρείο (Πρόεδρος ο αείμνηστος Σοφοκλής Μαρκιανός – Γενικός Γραμματέας: Χρήστος Αντωνίου) μετατρέπεται σε περιοδική έκδοση ενημέρωσης και προβληματισμού, με έκταση μεγαλύτερη (32 ως 38 σελίδες), κύριο άρθρο στην πρώτη σελίδα και δημοσιεύσεις άρθρων συναδέλφων. Τα τεύχη 26-40 εκδόθηκαν επί προεδρίας Μιχάλη Μερακλή και γραμματείας Σοφίας Μπαρδάνη, με νέες στήλες, όπως: διάλογος για τη γλώσσα, ελεύθερου βήματος και ειδήσεων. Ειδολογική κατάταξη των περιεχομένων (τεύχη 1-36) έγινε από τον Αριστείδη Ν. Δουλαβέρα και ήδη ετοιμάζεται, από ομάδα φοιτητριών του Φιλολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, υπό την εποπτεία του Νίκου Δέτση, ευρετήριο των τευχών: 37-100.
Οριστική μορφή του περιοδικού, με εικονογραφημένο εξώφυλλο, δομή και έκταση 60-80 σελίδων, προσέλαβε η Φιλολογική από το τεύχος 41 (1992), με Πρόεδρο την Αγγελική Στασινοπούλου - Σκιαδά και Γενικό Γραμματέα τον Δημήτριο Σκλαβενίτη (41-65). Ορισμένα τεύχη είναι αφιερωματικά: στους Ανδρέα Κάλβο, Κωστή Παλαμά, Κώστα Καρυωτάκη, στη μνήμη της Μελίνας Μερκούρη και του Αριστόξενου Σκιαδά. Στη συνέχεια, τα τεύχη 66-73 (1999-2000) εκδόθηκαν επί προεδρίας Αναστασίου Στέφου και γραμματείας Γεωργίας Χαριτίδου, ενώ τα τεύχη 74-88 (2001-2004) επί προεδρίας Χριστίνας Βέικου, με υπεύθυνες έκδοσης τις: Γεωργία Χαριτίδου, την αείμνηστη Μαρία Κοτρώτσου και τη Νένα Κοκκινάκη. Καθιερώθηκαν οι όροι δημοσίευσης εργασιών και τα κριτήρια επιλογής.
Τα τεύχη της διετίας 2001-02 είναι όλα σχεδόν αφιερώματα προς τιμήν πνευματικών ανθρώπων ή από ημερίδες και σεμινάρια: Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Άγγελο Σικελιανό, Ανδρέα Εμπειρίκο, για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και τον πολιτισμό, τη Γλώσσα (Μνήμη Πανώριας Ρέλια), τη Φιλοσοφία (Τιμή στην Γεωργία Παπακωστούλα – Γιανναρά), την Ομηρική φιλολογία (Μνήμη Ελένης Ι. Κακριδή) και την Ιστορία. Από το 2004 ως σήμερα, με Πρόεδρο τον Αναστάσιο Στέφο και Γενική Γραμματέα τη Γεωργία Χαριτίδου, έχουν εκδοθεί τα τεύχη 89-113. Το κύριο άρθρο αναφέρεται στην εκπαιδευτική φιλολογική επικαιρότητα, ενώ εγκαινιάζεται στήλη με νέα θεματική ενότητα: Διάλογος για φιλολογικά θέματα, όπου οι συνάδελφοι έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τους προβληματισμούς και τις απόψεις τους• παράλληλα, επιδιώκεται στενή συνεργασία με τους Τοπικούς Συνδέσμους Φιλολόγων και τους Σχολικούς Συμβούλους για τη διαμόρφωση συλλογικών θέσεων. Στους όρους δημοσίευσης, προστέθηκε ότι σε όλες τις εκδόσεις της Π.Ε.Φ. χρησιμοποιείται το μονοτονικό σύστημα γραφής, σύμφωνα με τους κανόνες γραμματικής και συντακτικού της νεοελληνικής γλώσσας, με εξαίρεση τα παραθέματα των αρχαιοελληνικών κειμένων, όπου διατηρείται το πολυτονικό.
Ορισμένα και πάλι τεύχη είναι αφιερώματα σε επιφανείς φιλολόγους και ποιητές, όπως τους: Γιώργο Ιωάννου, Μίλτο Σταχτούρη, Μανώλη Αναγνωστάκη, Διονύσιο Σολωμό (Κρητικό), Νίκο Εγγονόπουλο, Λουκά Κούσουλα, Γεώργιο Δροσίνη, Έκτορα Κακναβάτο, Γιάννη Ρίτσο, Γιάννη Δάλλα. Έχουν ακόμη προγραμματισθεί, για την εφετινή χρονιά, αφιερώματα στους: Ανδρέα Μήτσου, Γιάννη Παπακώστα, Γιάννη Σκαρίμπα και το Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας στην Ιθάκη.
Η Φιλολογική είναι πλέον ένα καταξιωμένο φιλολογικό και εκπαιδευτικό περιοδικό του κλάδου μας, εφάμιλλο άλλων αντίστοιχων στο είδος τους (Φιλόλογος, Νέα Παιδεία, Τα Εκπαιδευτικά, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, Θέματα Παιδείας, Φιλοσοφία και Παιδεία)4, και συνεχίζει να αποτελεί με την πλούσια θεματική του και την εικαστική πληρότητα, χρήσιμο εργαλείο ενημέρωσης και προβληματισμού για τους φιλολόγους όλων των βαθμίδων. Συνεπικουρούν σε αυτό, οι κριτικές και τα σχόλια, επαινετικά για την υψηλή στάθμη του περιοδικού, αλλά και άκρως ενθαρρυντικά για την περαιτέρω πορεία του. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην καλαίσθητη, αλλά και ποιοτική, έκδοση του περιοδικού συνέβαλλαν οι Ελληνοεκδοτικοί Οίκοι Μεταίχμιο (Δ/ντής ο φιλόλογος Νώντας Παπαγεωργίου, τεύχη 74-105) και Ελληνοεκδοτική (Δ/ντής Διονύσιος Βαλλεριάνος, τεύχος 106 ως σήμερα).
Β. Παράλληλα με τη ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ, έχουν εκδοθεί ειδικά αφιερώματα, σε ένδεκα αυτοτελή τομίδια της Βιβλιοθήκης της Π.Ε.Φ., για τους Νικηφόρο Βρεττάκο, Γιάννη Ρίτσο, Γιώργο Σεφέρη, Νίκο Καζαντζάκη, καθώς και προς τιμήν των συναδέλφων Τάκη Καρβέλη, Τάσου Καλούτσα, Νίκου Γρηγοριάδη, Λουκά Κούσουλα, Χριστόφορου Μηλιώνη, Κώστα Μπαλάσκα και του αείμνηστου Δημήτρη Πλάκα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε, σε φωτοτυπημένη επανέκδοση (Εκδόσεις ΜΕΜΦΙΣ), το βραχύβιο λογοτεχνικό περιοδικό Νεοελληνικά Σημειώματα, που εκδόθηκε, το 1937, στη Χαλκίδα, με ιδρυτή, διευθυντή και υπεύθυνο τον Γιάννη Σκαρίμπα, ενώ βρίσκεται επί θύραις η έκδοση αφιερωματικού τομιδίου για τον Διονύσιο Σολωμό.
Γ. Αξιόλογη είναι, επίσης, και η έκδοση 37 Σεμιναρίων, αντίστοιχων των διενεργηθέντων συνεδρίων στην Αθήνα και τα τελευταία χρόνια και στην επαρχία, που καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα των φιλολογικών μαθημάτων: αρχαία και νέα ελληνική γραμματεία, γλώσσα, έκθεση, λογοτεχνία, φιλοσοφία, ιστορία, λαογραφία, το ρόλο του φιλολόγου στη σύγχρονη κοινωνία, τον ανθρωπισμό και την εκπαίδευση, την κοινωνιολογία, τα προγράμματα σπουδών και τα διδακτικά βιβλία στη Β/θμια Εκπαίδευση, εκδοθέντα, στο σύνολό τους, από τους προαναφερθέντες εκδοτικούς οίκους5. Αναμένεται σύντομα η έκδοση του τόμου για το συνέδριο του 2010, «Η ανθρωπιστική παιδεία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: το παρόν και το μέλλον», ενώ ανακοινώθηκε η θεματική του προσεχούς συνεδρίου (Νοέμβριος 2011), με θέμα: Αισχύλος, ο δημιουργός της τραγωδίας και η διαχρονική του επίδραση στην ελληνική και ευρωπαϊκή γραμματεία.
Η έκδοση αυτή των εντύπων της Π.Ε.Φ., που συνεχίζεται ανελλιπώς, προοιωνίζεται σταθερή εξέλιξή της στο μέλλον και δυναμική παρουσία της Ένωσης στην πνευματική και εκπαιδευτική ζωή του τόπου μας.
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος
Πρόεδρος της Π.Ε.Φ.
*Εισήγηση στην εκδήλωση – στρογγυλό τραπέζι με θέμα: εκπαιδευτικός, επιστημονικός τύπος: παρελθόν, παρόν, μέλλον, που οργανώθηκε από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Μεταπτυχιακών Καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και πραγματοποιήθηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, στις 18 Μαρτίου 2011.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βλ. Αλέξης Δημαράς – Βάσω Βασιλού – Παπαγεωργίου, Από το κοντύλι στον υπολογιστή. Μεταίχμιο, Αθήνα 2008, σ.σ. 210-211.
2. Άρθρα 2 και 3 (Αρθμ. έγκρισης Πρωτοδικείου Αθηνών, 1544/82).
3. Η έκδοσή της έγινε με απόφαση του προσωρινού Συμβουλίου της Ένωσης, που συγκροτήθηκε την 31η Μαρτίου 1982, βλ. Αναστασίου Στέφου, «Ιστορικό του περιοδικού Φιλολογική». Φιλολογική 100 (2007), σ.σ. 1-2.
4. Επιτυχής, εξάλλου, είναι η έκδοση φιλολογικών περιοδικών από τους Τοπικούς Συνδέσμους Φιλολόγων, όπως: Χανίων (Θαλλώ), Ηρακλείου (Διάλογος), Ρεθύμνου (Αναζητήσεις), Κορινθίας (Ακροκόρινθος), Κεφαλονιάς και Ιθάκης (Κυμοθόη), Φθιώτιδας (Έκφραση), Δωδεκανήσου (Ήριννα), Σερρών (Σίρρις), Αιγιαλείας και Καλαβρύτων (Δοκεί μοι…), Πειραιά (Πειραϊκή φιλολογική τριήρης) κ.ά.
5. Τα Σεμινάρια 19-21 εκδόθηκαν από τον Γρηγόρη, τα 31 – 33 από το Μεταίχμιο, τα 34-37 από την Ελληνοεκδοτική, το 29 από τα Ελληνικά Γράμματα, ενώ τα προηγούμενα 1-18 και 22-24 από την Ελένη Γκολέμα (Σόλωνος 120).